Kanada ile Türkiye arasındaki Finansal Bilgilerin Otomatik Paylaşımı Uygulaması
This publication is focused to Turkish speaking audience with businesses/operations in Canada and Turkey
Kanada ve Türkiye, OECD tarafından oluşturulan ve 9 Aralık 2020 itibariyle 141 ülkenin imza attığı “Vergi Konularında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesinin” taraflarıdır. Bu sözleşmenin önemli alt maddelerinden biri de bu çalışmanın konusu ve başlığı olan Finansal Bilgilerin Otomatik Paylaşımıdır. Bu anlaşma çerçevesinde Kanada, 2017 yılından itibaren 82 ülke ile karşılıklılık esasına göre bu finansal bilgilerin paylaşımı uygulaması içindedir. Türkiye de 2019 yılında bu anlaşmaya dahil olan ülkeler arasına katılarak 1 Ocak 2021 tarihinde Kanada ile finansal bilgilerin otomatik paylaşımı uygulamasına başlamıştır.
Anlaşma çerçevesinde, Kanada-Türkiye karşı ülke mukimlerine ait (diğer ülkede ikamet eden vergi sorumlularına ait) finansal hesap bilgilerini, finansal kuruluşlardan toplayıp, otomatik olarak her yıl, paylaşacaktır. Bu çalışmada birçok insanı ve kurumu ilgilendiren, yükümlülükler getiren bu konuyu alt başlıklar halinde açıklamaya çalışacağız.
Uygulamanın amaçları
Uygulamanın temel amacı, ülkelerin vergi kayıpları ve kaçağı ile mücadele edebilmesinde iş birliği sağlanmasıdır. Vergi cenneti diye adlandırılan ve bu sayede paravan şirketler üzerinden sıcak parayı kendilerine taşımak isteyen ülkeleri uluslararası finans piyasalarından dışlama politikasıdır. Diğer bir açıdan, küreselleşme ile sınır ötesi iş ve yatırım faaliyetlerinin hızı arttıkça ülkelerdeki vergi otoriteleri arasındaki iş birliği de eşit şekilde artmaya devam etmektedir. Bu iş birliğinin genel amaçları da özetle;
- Tespit edilemeyen vergi kaçakçılığının ortaya çıkarılması,
- Mükellefler tarafından ödenen vergilerin ülkeler arası adil vergi dağılımının sağlanması,
- Paravan şirketlerin kullanımının caydırılması ve
- Mükelleflerin ilgili mali bilgilerini gönüllü olarak raporlamaya teşvik etmek.
Uzun yıllardır birçok ülkenin kendi aralarında mütekabiliyet esaslarına dayanarak “çifte vergilendirmeye önleme” adı altında yapmış oldukları bilgi paylaşımının net adı ve kapsamı belirlenmiş oldu; “şeffaflık-vergi kaçaklarını önlemek.”
OECD tarafından yayınlanan vergisel açıdan şeffaflık ve bilgi değişimi uygulamasının onuncu yıl raporunun verileri bize uygulamanın amacını ve ne işe yaradığını rakamlar üzerinden daha net anlatmaktadır:
- 2018 yılında yaklaşık 9 trilyon Euro değerindeki 47 milyon finans hesabına ilişkin bilgi alışverişi yapıldı ve bu rakamların daha da artması bekleniyor.
- Gönüllü beyan programları kapsamında, ülkeler 102 milyar Euro ek vergi ve faiz geliri elde ettiler.
- Otomatik bilgi paylaşımının yanı sıra şüpheli işlem kapsamında üye ülkeler tarafından on yılda 250 binin üzerinde bilgi talebi (bazı talepler binlerce mükellef ile ilgili) alındı. Yalnızca talep üzerine bilgi alışverişi, yaklaşık 7,5 milyar Euro ek vergi gelirinin geri kazanılmasını sağladı.
Otomatik bilgi paylaşımının kapsamı
OECD’nin rehberinde bilgilerin sadece vergisel amaçla kullanılacağı belirtiliyor. Ülke vergi otoritelerinin açıklamaları da bu doğrultuda. Dolayısıyla mükelleflere ait vergi konusunu oluşturan finansal bilgiler otomatik olarak değişime tabi tutulacaktır. Türkiye Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanan rehberde (GIB, 2021), finansal ve yatırım kuruluşları ile belirli sigorta şirketleri nezdindeki;
- Mevduat hesapları,
- Saklama hesapları,
- Ortaklık ve borç ilişkisi menfaati,
- Nakdi değer sigorta sözleşmeleri,
- Düzenli ödeme sözleşmelerine
ilişkin finansal bilgiler paylaşılacaktır. Değişime tabi tutulacak bilgiler;
- İlgilinin adı ve soyadı,
- Adresi,
- Yerleşik (mukim) olduğu ülke ve vergi kimlik numarası (VKN),
- Doğum yeri ve tarihi,
- Hesap numarası, hesap bakiyesi (31 Aralık tarihindeki) ya da değeri,
- Hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü gibi gelirlerin ya da hesapta tutulan varlıklardan elde edilen gelirlerin toplam brüt tutarı
gibi bilgilerden oluşmakta olup, gayrimenkul ve taşıt bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Hesap hareketleri detayı da bu kapsamda finansal kuruluşlardan alınmayacak ve paylaşım konusu yapılmayacaktır (GIB, 2021).
OECD’nin 2018 yılında yayınladığı uygulama rehberine göre, aşağıdaki hesaplar kapsam dışında bırakılmaktadır (OECD, 2018).
- Emeklilik geliri[1] ve emeklilik hesapları
- Emeklilik dışı vergi destekli hesaplar
- Vadeli Hayat Sigortası Sözleşmeleri
- Emlak hesapları (kira geliri)
- Emanet hesapları
- Fazla ödemelerin iade edilmemesi nedeniyle Depozito Hesapları
- Diğer Düşük riskli hariç tutulan hesaplar
Uygulama nasıl olacak?
Türkiye’de bulunan finansal kuruluşlar, örneğin bankalar, tespit ettikleri hesaplara ilişkin bilgileri Türkiye Gelir İdaresi Başkanlığına bildirecek ve Başkanlık bu bilgileri güvenli bir elektronik ağ üzerinden Kanada’ya gönderecektir. Benzer şekilde, karşılıklı olarak Kanada Vergi Dairesi (CRA) finansal kuruluşlardan bilgileri toplayarak Türkiye’ye gönderecektir.
Son günlerde bize ulaşan birçok müşterimiz kendi bankaları tarafından Türkiye vergi numarasının kendilerine sorulduğunu ve bunun ne için olduğunu bilmediklerini belirtmektedir. Bankalar tarafından gönderilen bu formların amacı, kişisel bilgilerin ve vergi numarası bilgilerinin tamamlanmasına yöneliktir. Bankalar ve diğer finans kuruluşları, bilgileri tamamlayarak Mayıs 2021 tarihine kadar CRA’ye ulaştırmak zorundadır. Sizden istenen belgeye yanıt vermemeniz durumunda bankanız bu durumu CRA bildirebilir. Ayrıca, CRA tarafından verilen cezalara tabi olabilirsiniz.
Bilinmesi gereken önemli konulardan biri de paylaşımın vatandaşlığa dayalı değil adrese ve vergi yükümlülüğü kriterlerine dayalı olduğudur.
Bankalar kendi nezdindeki müşterilerinin bildirim kapsamında olup olmadığını tespit etmek için şu kriterleri göz önüne almaktadır.
- Kişinin ilgili ülkede mukim olduğuna ilişkin kayıt,
- İlgili ülkede güncel yazışma ya da ikametgâh adresi,
- İlgili ülkede kayıtlı telefon numarası,
- Düzenli fon transferleri talimatları,
- İlgili ülkede adresi bulunan bir kişiye verilmiş temsil veya imza yetkisi (vekaletname)
Buradan da anlaşılacağı üzere banka nezdindeki kişisel bilgilerimizin güncel ve doğru olması çok önemlidir.
Otomatik bilgi paylaşımının Kanada’da yaşayan Türkler açısından sonuçları
Paylaşılan bilgilerin çifte vergilendirilmeye sebep olmayacağını belirtmek gerekir. Bu, her iki ülke arasında imzalanan çifte vergilendirme anlaşmasına aykırı olacaktır. İki ülke arasındaki aynı gelir türüne uygulanan vergi oranlarının farklı olması nedeniyle Kanada’da vergi ödemek durumunda kalabiliyoruz. Bir örnek uygulama bunu daha net anlamamıza yardımcı olacaktır.
Örneğin Türkiye’de elde edilen 30 bin TL faiz geliri için yaklaşık 5 bin TL (yaklaşık %15) vergi ödüyoruz. Aynı geliri CAD birimiyle Kanada’da beyan ettiğimizde 6 bin CAD diğer gelirlerimizin üstüne eklenecektir. En düşük vergi oranı olan %20.5 (Ontario) dilimine tabi olsak bile aradaki %5.5 vergiyi Kanada’da ödemek durumundayız. Tabi bu aradaki farkın vergilendirilebilir gelir tutarının artmasıyla birlikte yükseleceğini unutmamak gerekir.
Bu örnekteki uygulamanın bilgi paylaşımı öncesinde de yapıldığını tekrar hatırlatmak isterim. Yani bilgi paylaşımı ile ortaya çıkmadı aradaki vergi ödemesinin uygulanması. Eğer siz zaten Türkiye’de elde ettiğiniz gelirlerin bildirimini Kanada’da yapmayı ihmal etmediyseniz sizin açınızdan değişen hiçbir şey yoktur. Kötü haber bu bildirimleri ihmal edenler için; bilgi paylaşımı ile beyan edilmeyen gelirler otomatik olarak CRA’nin bilgisi dahilinde olacaktır. CRA geçmişe yönelik bir inceleme ile sizden gelir vergisini, faizi ve cezası ile birlikte talep edecektir.
Bu bilgi paylaşımı, vergi ile alakası olmayan ancak CRA’nin çok önemsediği, bildirimi yapılmadığı taktirde yine cezai işlem uyguladığı “yurtdışındaki varlıkların bildirimi” konusunu da tetikleyeceğini düşünüyoruz. Kanada dışında değeri 100 bin CAD ve üzeri olan bir varlığınız var ise ki buna banka hesapları da dahil, bunu her yıl bildirmek zorundasınız. Eğer bunu ihmal ettiyseniz, bu paylaşımlar ile bu bilginin de otomatik olarak CRA nezdinde olacağına dikkat çekmek isteriz.
Otomatik bilgi değişimi ile Kişisel Verileri Koruma Kanunu ihlal ediliyor mu?
Sık sorulan konulardan biri de: “Dilekçe ile kendi kişisel verilerinin paylaşılmamasını talep edebilir miyiz?” sorusu. Otomatik bilgi değişimi, karşılıklı olarak (mütekabiliyet esasında) uluslararası anlaşma kapsamında yürütüldüğünden, Kişisel Verileri Koruma Kanununa aykırılık teşkil etmemektedir. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında verilerin yurtdışına aktarılmasına rıza gösterilmediği yönünde dilekçe vererek otomatik bilgi değişimini önlemek mümkün değildir (GIB, 2021).
Değerlendirme
Türkiye 2020 itibariyle otomatik bilgi paylaşımının uygulanmasına karar verdi. OECD ve AB nezdinde “kara liste” olarak adlandırılan şeffaf olmayan ülkeler arasına girmemek için bunu yapmak durumundaydı. Her ne kadar konunun ertelenmesi için meclise teklif tasarıları gelmiş olsa da uygulama fiilen başladı.
Kanada’da vergi konularında probleminiz olmamasını istiyorsanız farklı ülkelerdeki elde ettiğiniz tüm gelirlerinizi ilgili mali yılda beyan etmeniz çok önemlidir. Çifte vergilendirilme ya da mükerrer vergi ödememek için vergi beyanlarınızı mutlaka uzman görüşü alarak yapmanızı tavsiye ederiz.
Eğer daha önce beyan etmeyi ihmal ettiğiniz gelirler var ise geçmişe yönelik gönüllü beyan başvurusunu (Voluntary Disclosure Application VDP) yine uzmanlardan yardım alarak yapmanız gerektiğini belirtelim. Bu sayede en azından cezai işlemden korunabilir, sadece gelir vergisi ve faizini ödeyerek çözüme ulaşabilirsiniz. Başarılı bir başvuru ile cezai soruşturmadan kurtulabilirsiniz.
VDP programı hem beyan edilmeyen gelirler hem de beyan edilmeyen varlıklar için en uygun çözümdür. Çok önemli bir noktayı gözden kaçırmamak gerekir; VDP programına başvuru CRA’nin sizinle iletişime geçmeden önce geçerlidir. Eğer CRA beyan etmediğiniz bir gelir-varlık konusunda sizinle irtibata geçtiyse artık çok geç olmuş demektir.
Zaman çok önemli. Çok geç olmadan, gönüllü beyan programına uygunluğunuz hakkında deneyimli vergi uzmanlarımızdan biriyle konuşun.